SI HELEN Ang Labing Maanyag nga Babae sa Bug-os nga kalibutan!

Ni Faustino M. Ramos

(Ika-16 nga guwa)

SUKSOK ang mga gamit kag hinganiban ni Akiles sa inaway kag kaupod ang mga Mermidons nga mga hangaway ni Akiles, ginlusob ni Patruklos ang mga hangaway sang Troy! Madamo gilayon ang nagkalamatay! Tubtub sang ulihi, napilitan ang mga ini nga nagpinalagyo pabalik sa lugar malapit sa ila palasyo! Bisan si Hector, napilitan nga wahigon ang karuwahe nga ginasakyan sini kag nagbalik sa ila lugar!
Samtang si Sarpedon nga isa sang hangaway sang Troy kag anak ni Haring Hupiter, ang kaina pa nga nagabantay sa pagpanalakay ni Patruklos nga ila ginapatihan nga si Akiles. Sa baylo nga magbatyag sing katahap sa kabangis ni Patruklos, kaakig ang iya ginabatyag bangod sa kadamo na sang iya sini kaupod nga mga hangaway nga natigpas sa mga kamot ni Patruklos. Gintuyo sini nga hangkaton si Patruklos sa isa ka inaway.
Sadto man nga tion, si Haring Hupiter nga sadto didto sa ibabaw sang binukid sang Ida, nakita gid sini kon paano nga ginhangkat ni Sarpedon nga iya anak si Patruklos. Natagna ang kamatayon ni Sarpedon sa mga kamot ni Patruklos apang bumatyag si Haring Hupiter sing pagkanugon sa aga nga kamatayon sang iya sini anak, gani naghulag ini kag tuyo nga sabniton si Sarpedon agud ilikaw sa iya pat-od nga kamatayon nga natagna na sa iya.
Apang naabot ni diyosa Hera nga iya tiayon ang iya tuyo kag indi sini pagpasugtan si Haring Hupiter sa iya sini buhaton. Akig gid si diyosa Hera sa mga anak ni Haring Hupiter, ilabi na gid kon anak sini sa mga babaeng mortal ukon dutan-on! Hambal ni diyosa Hera kay Haring Hupiter:
"Ngaa nga nagapahilabot sa inaway nga ini si haring Hupiter nga akon tiayon? Agud ilikaw ang iya anak nga si Sarpedon sa iya kamatayon nga natagna na sa iya?
"Kon ang imo tuyo nga himuon sundon man kag himuon sang tanan nga mga diyos kag diyosa, nga kon sa tion nga tagsa sang ila mga anak ang yara sa kahimtangan kaangay sa kay Sarpedon, ti...," nga makadali anay nga nagdulog sa paghambal ang diu=yosa ugaling liwat nga nagpadayon.
"...ti, ano nalang ang matabo sa mga tagna, indi nalang bala pagsundon?"
Makadali man nga nagduhong si Haring Hupiter nga namula ang iya guya sa iya nabatian nga ginhambal sang iya tiayon. Sa ulihi, nakapaminsar ini. Himulungon sini sa iya kaugalingon. "Matuod man, kon ang tagna ang indi matuman, kag kon may magalain, bisan ang mga gamhanan sa ibabaw sang Olimpus ang indi man makapugong sa ila!"
Kag nagpangliotliot nalang si Harig Hupiter kag ginpalayoan si Sarpedon nga iya tuyo nga buligan!
Malayo pa gawa si Sarpedon kay Patruklos, hinayaw na ang ginauyatan nga sini nga sibat kag ginhabyog kay Patruklos! Apang nakalihay si patruklos gani wala maigo! Bumalos si Patruklos! Hinayaw man sini ang ginauyatan nga sibat kag ihaboy sa nagadalagan palapit nga si Sarpedon. Nga umigo gid ini sa iya tuyo nga iguon!
Didto umigo ang sibat nga hinaboy ni Patruklos sa dughan gid ni Sarpedon! Ano katig-a nga butang sa kalibutan nga indi sini madutlan, lumusot ini sa hapin nga madamol sa dughan ni Sarpedon! Kag si Sarpedon natumba!
Sang nagatinga na ini, nagpangabay si Sarpedon sa iya mga kaupod nga indi gid sang mga ini pagtugotan nga ang iya bangkay ang maagaw sang iya mga kaaway. Kay ila sia ilubong kag hatagan sing kadungganan!
Apang ang mga hangaway sang Grecia sa pagpanguna ni Patruklos, ang tuyo man nga agawon ang bangkay ni Sarpedon! Gani, ilabi pa gid nga nagsingki kag nagmasandukot ang pag-ilinaway sa pag-agaway sa pag-angkon sang bangkay ni Sarpedon!
Apang, nangibabaw gid ang hubon nanday Patruklos! Sang ila na nga maagaw ang bangkay, gilayon nga gin-ubahan ini ni Patruklos sang iya mga kagamitan kag ini ang iya himuon sa ulihi bilang handumanan sa inaway!
Pagkakita ni Haring Hupiter sang natabo kay Sarpedon nga iya anak, nakaluha man ang mga mata sang labing gamhanan nga hari sa tanan nga mga diyosa kag mga diyos! Ilabi na gid sang ubahan ini ni Patruklos sang iya mga gamit sa inaway agud gamiton sa ulihi nga handumanan!
Apang indi na magpasugot pa gid si Haring Hupiter nga pati ang bangkay sang iya anak ang pakahuy-an pa gid. Gani iya ginmanduan si Apollo nga sabniton sini ang bangkay ni Sarpedon kag iya ginungtonh sa iya karuwahe kag gintugyan ini kanday Kamatayon kag kay Katulugon nga mga diyos! Sa gilayon, gindala sang mga ini ang bangkay ni Sarpedon sa lugar sini didto sa Lycia kon sa diin sia ginlubong kag ginpatungdan sang iya mga himata sing pagpadungog!
Bangod sa pag-entra ni Patruklos sa inaway suksok ang nagabanaag nga mga kagamitan ni Akiles kag kaupod pa sini ang mga Mermidons nga iya mga hangaway, daku katama ang kahalitan sini ang iya gintuga sa mga hangaway sang Troy! Umisol nga umisol ang mga hangaway sang Troy tubtub nga nakalambot ini didto sa malapit na nga bahin sang kapatagan sang palasyo.
Nagbukas ang ganhaan sang palasyo sang Troy kag isa ka karuwahe ang nagguwa kon sa diin nagasakay ang isa ka hangaway! Si Hector! Kag wala dulogdulog nga nagsalakay ang iya karuwahe sa guban sang mga hangaway sang Grecia! Kag ginapanggapas lamang sang iya sini espada ang kutob sang hangaway sang Grecia nga magbalabag sa iya ginaagyan! Waay pahuway ang dalagan sang iya sini karuwahe nga ginguyod sang isa ka anta nga kabayo! Kaangay sang may ginapangita ang isganan nga baganihan sang Troy!
Kag matuod gid nga may ginapangita sia! Si Patruklos, ang maisog nga hangaway sang Grecia! Tubtub sa ulihi, nag-atubangay gid ang duha kalunsay nga busalian!
Sang makita ni Patruklos ang isa ka karuwahe nga tuman kadasig nga nagadalagan ini palapit sa iya, iya dayon nakilala nga ang nagasakay amo si Hector! Gilayon nga humanda si patruklos! Sa amo man nga tion, isa ka daku nga bato ang iya nakita kag iya ini nga ginpulot! Sang malapit na gawa si hector nga nagasakay sa iya sini karuwahe, pinungkoy diri ni Patruklos ang iya ginauyatan nga daku nga bato! Apang, wala si Hector maigo! Sa baylo, ang naigo amo ang iya manugdala sang kabayo sang iya karuwahe nga si Cebrines nga sang iguon sang daku nga bato, nahulog gid sa ginadala sini nga karuwahe kag naglagpok sang tumopa sa duta!
Maabtik nga lumukso si hector gikan sa nagadalagan nga karuwahe sa tuyo nga iya luwason si Cebrines! Maabtik naman nga lumukso sa iya ginasakyan nga kabayo si Patruklos agud man sa tuyo nga iya labuon sang iya espada ang nahulog nga si Cebrines! Gani, sa amo sadto nga tion,nag-atubangay gid ang duha ka mga baganihan kag lunsay mga isaganan nga mga hangaway sang duha ka mga pungsod sang Troy kag Grecia-si Hector kag Patruklos!
Linagatik sang nagasantikanay nga duha ka mga espada ang masunod nga nabatian! Nagaaso ang duta kon agyan sang mga tiil sang duha ka mga busalian! Tubtub sang ulihi...
May nangibabaw gid sa kinaadman sang duha ka mga baganihan! Ang kaangay ni Patruklos, isa ka mabangis kag tuman kakusog nga uso, apang si Hactor naman kaangay sang isa ka maabtik nga lion! Tubtub sang ulihi, nga ang kakusog sang uso ginlutos sang kaabtik sang lion!
Linutos gid ni Hector si Patruklos!
Apang madamo ang nagahambal nga kon ngaa nalutos ni Hector si Patruklos, bangod kay si hector ang ginbuligan sang diyos nga si Apollo. Madamo gid ang nakakita sang may naghampak sang kamot ni Patruklos nga tuman kakusog nga umapog gid ang espada nga iya ginauyatan! May naghampak pa gid sang iya helmet sa iya ulo nga lumabog man! Apang wala sing nakita kon sin-o ang naghampak sang espada kag helmet ni Patruklos sanglit isa ka immortal ang naghimo sadto nga didto nagabulig sa mga hangaway sang Troy!
Sang pagkakita ni hector nga naglabog ang espada kag helmet ni Patruklos, maabtik sini nga gindamhagan si Patruklos nga sa karon wala sing mahimo kundi sagngon ang mga labu ni Hector sang iya mga kamot. Sa tagsa ka labu ni Hector, nagaapok man ang bahin sang kamot ni Patruklos kon iguon! Tubtub sang ulihi nga si Patruklos ang natumba sang handuson ini sa iya tiyan sang espada ni Hector!
Didto kag sumugod ang pag-inagaway sang bankay ni Patruklos sa tunga sang duha ka mga bahin, isa ka bahin, sa mga hangaway nga kaupod ni Patruklos kag ikaduha, sang mga hangaway nga mga kaupod ni Hector!
Apang maabtik si Hector, gilayon nga gin-guba sini ang mga kagamitan sa inaway nga suksok ni Patruklos nga ang amo nga kagamitan, ginapanag-iyahan ni Akiles!
Halos lang mauba ni Hector ang mga kagamitan ni Patrukos kag umabot ang higante nga si Atlas kaupod kay Menelaus kag kaangay sang lunsay mabangis nga mga sapat nga ila ginapanagpas ang kutob sang hangaway sang Troy nga luyag magpalapit sa bangkay ni Patruklos kag ila nga gindala sa nahamtangan sang ila kaupod nga mga hanagaway!
Sang sirum na, didto si Akiles sa guwa sang iya tolda kag nagahulat sang pag-abot ni Patruklos nga iya gintugotan nga magpasakop na sa inaway batok sa mga hangaway sang Troy. Ang iya gani mga hanas sa inaway nga mga hangaway, ang mga Mermidons, iya ginpadala kag ginpangunahan ni Patruklos. Bangod kon sirum ang mga hangaway nagauntat man sa pag-ilinaway agud magpahuway, ina ang kabangdanan nga sia karon ang ara sa guwa sang iya tolda nga nagahulat sa pagbalik ni Patruklos, ang iya labing mahirup nga abyan nga gikan sa patag-awayan!
Wala pa gid magdugay, may nalantawan si Akiles nga nagapadulong sa iya tolda. Nagtindog sia agud sugaton ini sa paglaum nga si Patruklos ang nagapadulong. Apang sang malapit na ini, sa baylo nga si Patruklos si Antilukos and iya nakita, ang hangaway nga anak sang tigulang nga si Nestor! Si Antikulos ang ginsugo ni Nestor nga magpatunda kay Akiles gilayon sanglit madasig pa ini sa isa ka usa kon magdalagan! Kag sang makita si Akiles nga ara sa guwa sang iya tolda, hambal ni Antikulos:
"Masubo nga balita para sa imo, Akiles! Ang imo mahirup nga abyan, si Patruklos, ang nalutos ni Hector sa inaway! Kag ang imo mga kagamitan kag hinganiban sa inaway ang ginpangkuha ni Hector!"
Daw indi man makapati si Akiles sa iya nabatian nga malutos ni Hector si Pattruklos nga iya mahirup nga abyan ilabi pa nga kaupod sini ang mga Mermidons nga mga hanas nga hangaway kag suksok sini ang iya mga pinasahi nga mga kagamitan sa inaway! "A, basta, may isa gid ka immortal nga nagluib kay Patruklos!" nagahalayaon si Akiles nga nagahambal. Nagasamo ang iya kaakig kag kasubo sa dinangatan sang iya labing mahirup nga abyan!
Tubtub nga ang pag-ugayong ni Akiles naglambot didto sa iya iloy nga nimpa nga si Tetis nga didto nagapuyo sa madalum nga lungib sa kaidadalman sang kadagatan! Nabatian ni Tetis ang matunog kag masakit nga ugayong sang iya pinalangga nga anak! Gilayon ini nga naghimos maglakat agud kadtoan ang iya anak kag haganhaganon ang iya sini kalisud!
Sang makita ni Akiles ang iloy nga nagsampot sa iya tolda, liwat ini nga nagpanganduhoy sing masinakiton. "Iloy ko nga Tetis, sigihon ko ang paglikdo sining kasakitan nga kaangay kabug-at sang kalibutan tubtub nga indi ko matimalos ang kamatayon sang labing mahirup ko nga abyan, si Patruklos!"
Pagkabati ni Tetis sa masinakiton nga mga panganduhoy sang iya anak nga Akiles, sia man ang nagbulos sa paghibi! Apang ang ginahibi sang iya iloy sanglit nahibal-an na sini gikan sa isaka tagna, nga matapos nga si patruklos ang mapatay, masunod man nga mapatay amo si Akiles, ang iya pinalangga nga anak. Karon indi na gid mapaiway ang tagna sanglit karon indi naman si Akiles mapunggan nga magaupod sa inaway batok samga hangaway sang Troy ilabi na gid kay Hector agud itimalus ang kamatayon sang iya labing mahirup nga abyan.
Luyag gid kuntani ni Tetis nga taguon kay Akiles ang ini nga tagna tuhoy sa iya kamatayon sa tion nga indi ini magpaiway sa pagpakig-away batok sa mga hangaway sang Troy! Apang nagsulod man sa pensar ni Tetis sang ulihi tion na ini nga iya isugid kay Akiles ang tagna tuhoy sa iya kamatayon. Sang ini ang ang mahibal-an ni Akiles, hambal sini:
"Iloy ko nga Tetis, batunon ko kon amo gid man ina ang tagna sa akon. Kon ina gid man ang tagna, ayhan nagakabagay gid man ina nga matabo sa akon kay wala man lang ako magbulig sa akon mga kaupod sang sila ang nagakinahanglan sang akon bulig!
"Apang sa waay pa mag-abot ang akon tagna, patyon ko gid anay ang nagpatay sa akon pinalangga nga abyan, si Patruklos! Kag pagkatapos nga akon sia mapatay, hulaton ko ang pag-abot sang akon kamatayon!"
Sang hana nga maglakat na si Akiles padulong sa patag-awayan, ginhawiran ini ni tetis nga iloy. Nakita sini nga wala sing bisan ano nga armas ang anak sanglit ang mga kagamitan sini sa inaway nga iya ginpasuksok kay Patruklos, ang ginkuha tanan ni Hector sang iya mapatay si Patruklos. Hambal ni Tetis:
"Akiles, pinalangga ko nga anak, pensara anay, malakat ka kag magkadto sa inaway nga bisan armas, wala ikaw? Hulata nga mag-aga kay subong gid dayon, makadto ako sa diyos nga si Bulkan didto sa ibabaw sang Olimpus kag pabuhatan ko ikaw sing mga armas nga imo gamiton sa inaway! Mga armas nga labaw pa sa tanan nga armas diri sa kalibutan!
PADAYUNON