Pagpanakayon

PART 1
Ni Maria Luisa Defante-Gibraltar

(Nahauna nga Bahin)

NAGPLANO na nanday Inday Apple kag Inday Dolly sang summer 2006 nga ma-tour kami ni Tatay nila sa August 2006. Ma-stay kami kay Inday Dolly sa Peterborough, England sang anon ka bulan agod makapagusto kami lagaw sa London kag sa mga kaiping sini nga mga duog.
"Abaw, kadugay man sang anom ka bulan," reklamo ko sa duha ko ka mga anak nga nars sang nanawag sila dugan sa balay. Si Inday Apple sa Washington nakasaylo sang 2005 sang nagpamana sia kay James nga isa ka American white kag isa ka polis sa Washington. Napulo man sia ka tuig bilang nurse sa isa ka nursing home sa Chicago antes sia nagsaylo sa Washington.
"Ay, Nanay, anom lang ka bulan, nagreklamo ka na? Gusto mo man ayhan makalibot sa England? Tsansa na ninyo ini ni Tatay. Pagkatapos sa England, diri naman kamo sa akon sa States."
"Day Poy, nahadlok galling ako magsakay sang malawig nga inoras sa eroplano. Hamak mo ang 16 to 17 hours nga biahe sa eroplano halin sa Manila pakadto sa Heathrow Airport sa London?"
"Kanami sang mga eroplano nga masakyan mo pakadto sa abroad," sabat ni Inday Ly.
"Basi maundag pareho sang eroplano halin sa Iloilo pa-Manila and vice versa. Damo air pockets kag nagasalta ang eroplano. Daw maaksidente," padayon ko nga reklamo.
"Ay, Nanay, iban iya ang eroplano nga masakyan mo nga nagapa-abroad," sabat ni Inday Ly. "Daw ara ka lang sa sulod sang balay. Indi ka gid makabatyag undag kag mga air pockets nga ina kay kadaku nga eroplano ang ginasakyan mo. Ma-enjoy ka gid snag trip mo kay very comfortable sang mga pulungkuan."
"Ti, ang pagkaon?"
"Wala untat ang inyo pagkaon. Dugaydugay nagalibot ang mga steward kag mga stewardesses sa pagpanagtag sang pagkaon," si inday Ly liwat. Halin sang iya pagpa-England sang 2001, makatatlo na sia nagbakasyon sa amon sa Iloilo sang tag-three weeks sa tagsa niya ka pagbakasyon. Si Inday Poy iya madamo na nga beses nga nakabakasyon sa amon tungod sang 1995 pa sia nakatrabaho sa States.
"Ti, paano kon abuton snag personal necessity?" usisa ko.
"May kasilyas ang eroplano. Ugaling gamay lang ang space," si Inday Poy.
"Ti, kay nagalupad ang eroplano? Indi ka matumba maglakat pakadto sa kasilyas?"
"Nanay, makalakat ka pakadto sa kasilyas nga indi ka matumba kay daw indi mo gani mabatyagan nga ara kamo sa kahawaan nagalupad," sabat ni Inday Ly.
Madamo pa nga mga pamangkot nga daw wala katapusan ang gin-usisa ko sa duha ko ka mga anak.
Kinahanglan gid nga maka-biahe kamo agod inyo gid ma-eksperyensyahan nga ka-moderno na karon kag kasulhay sang pagpanakayon paagi sa eroplano. Maayo ina agod indi na kamo masugiran sang iban,' si Inday Poy.
"Kamusta ang inyo passport ni Tatay, Nay?"
"Okey na, Inday Ly. Sining Abril namon nakuha. Tubtob pa ini sa April 2011. Maayawan pa kami sini balikbalik sa abroad kon may kuarta lang."
"Maayo gid Nay. Makakadto pa kamo diri sa akon sa States antes ina mag-expire."
"Matam-an seguro kamo snag gasto. Ining amon lang ni Tatay ninyo pagbakasyon sa England, daku na nga gasto ang inyo ni Inday Ly."
"Sige lang Nay. Panahon na ninyo ini ni Tatay sa paglagaw kag paglingawlingaw. Madamo man kabudlay kag pag-antos ang inyo naagyan sa pagpadaku kag pagpa-eskwela sa amon nga tatlo ni Inday Ly kag Toto Boy. Ini na ang amon pagbalos sa inyo. Mag-enjoy na kamo lagaw sa mga duog nga gusto ninyo kadtuan."
Ini nga mga dulumdumon ang nagahampang sa akon hunahuna samtang yara kami nagapanakayon sa ibabaw sang mga panganod padulong sa Kuwait nga amo ang amon stop-over pakadto sa Heathrow Airport sa London. Ginbalikid ko ang akon bana sa kilid ko. Mahamuok na ang iya katulugon. Alas onse y medya sang gab-I kami nag-board sa Kuwait Airways halin sa NAIA padulong sa Kuwait. Nga siyam kuno kami ka oras sa kahawaan antes makaabot sa Kuwait.
Gin-announce sang pilot nga maagi kami sang bae duha ka oras sa Bangkok Airport kay may mga Pilipino nga pasahero nga manaog. Laban sini sa ila mga domestic helpers kag may mga foreigners man ang nakasimpon.
Nagtinguha ako nga magtulog pero indi ako pagdapuan sang katuyo. Ginkuha ko ang akon palangadion kag nagpangamuyo nga ubayan ang amon pagpanakayon kag dalhon kami tanan nga mga pasahero sa amon padulongan nga hilway sa tanan nga mga katalagman kag mga kalamidad.
Natapos ko ang akon pagpangamuyo nga wala gihapon pagdapuan sang katuyo. Ginabantayan ko ang matinong kag matawhay kaayo nga paglupad sang amon tuman kadaku nga eroplano. Masobra kami 100 ka mga pasahero sang pag-board namon sa NAIA. Matuod gid ang siling sang duha ko ka mga anak nga maga-enjoy ako sa sining akon una nga plane ride padulong sa luwas sang pungsod.
Wala gid ako sang nabatyagan nga mga undag. Katinong sang amon pagpanakayon. Sa kalinong sang mga pasahero tungod halos tanan nagakatulog, ang akon hunahuna nagbalik sat ion sang amon paghanda sang akon bana sa sining amon pagbakasyon sa Inglatiera.
"Makadto kamo sa travel agency nga inyo napilian dira sa Iloilo, Nay. Sila na ang mahibalo magpatigayon sang mga papeles agod maaprobahan ang inyo pagbiahe ni Tatay."
"Nakakadto na kami, Inday Ly. Ginpangayuan nila kami sang Xerox copy halin sa amon bangko ni Tatay mo agod makita ang kopya sang show money nga kinahanglan para mapahanugutan kami nga makapanakayon bilang mga turista."
"Nagkadto na kamo sa bangko para sa papeles nga kinahanglan ninyo Nay?"
"Nagkadto na si Tatay mo. Ginhatagan kami snag kopya sang savings nga kinahanglan agod maaprobahan sang British Embassy sa Manila ang amon plano nga pagbiahe sa ila pungsod."
"Ano pa ang ila ginapangayo nga dokumento, Nay?"
"Ang photocopy sang real properties nga i-attach sa show money agod manginmapag-on gid nga makasarang kuno kami sa pagbiahe."
"A, ti, natural lang ina, Nay. Ina gid ang ila pangayuon. Maano man lang kamo sa abroad kon indi kamo makasarang sang mga gasto sa paglagaw sa iban nga pungsod."
"Nagsiling ang agency nga pangamuyuon lang namon nga maaprobahan ang mga papeles nga ila ipadala sa British Embassy sa Manila agod indi na kami ni Tatay mo magpa-Manila sa pagpa-interview didto."
"Kabay pa matuod, Nay. Ti, atong mga questions bahin sa inyo ni Tatay nga ginpadala sang British Embassy? Nasabat na ninyo?"
"Huo. Ginhatag na namon sa agency. Tanan nga mga papeles nga ila ginpangayo sa amon."
"Ang sa akon diri Nay nga ginapangayo sang agency, nga kon masarangan ko kuno ang magsakdag sa inyo sa sulod sang anom ka bulan nga ari kamo diri sa akon."
"Ti?"
"Ato na Nay. Napadala ko na sa embassy. Importante gid ato agod maaprobahan ang papeles ninyo."
"Mahulat kuno kami sang two to three weeks. Maabot ang resulta with in these days. Kag mahibal-an ko mapa-Manila gid kami agod magpa-interview."
"Sige nay. May number man diri sa akon ang inyo agency. Tawgan ko lang sila after three weeks agod mahibal-an ang resulta. Si Irish nga in-charge sang inyo papeles ang hambalon ko. Kag Nay, hambalon ko man si Irish nga kuhaan kamo ni Tatay sang travel insurance. Importance ina."
Pagkaligad sang tatlo ka semana;
"Mam, good news," panugid ni Irish sa amon sang bana ko sang magkadto na kami sa agency suno sa ila schedule sa amon.
"Indi lang kay naaprobahan kundi indi na kamo magpa-Manila agod magpa-interview sa British Embassy. Aprobado na gid ang inyo papeles nga makabiahe," nagayuhum nga sugid ni Irish sa amon sang bana ko. "Kag ari ang policy sang inyo travel insurance."
"Nakapanawag na sa imo ang amon anak?" pamangkot sang bana ko.
"Huo. Two days ago. Namangkot sia sang bili sang ticket ninyo pa-England and back to the Philippines."
"Ngaa kinahanglan gid dayon nga may ticket kami pabalik diri sa Pilipinas?" usisa ko.
"Sa mga turista Mam, ina ang requirement. Kinahanglan round trip ticket gid agod segurado nga mabalik kamo sa Pilipinas. Nga indi kamo magpabilin didto agod magpangita trabaho kag mag-TNT," paathag ni Irish.
"Ay, sus, a! Maano man kami didto sang bana ko man? Indi kami amon mag-TNT didto sa England," nagakadlaw ko nga sabat.
"Anhon mo kay ina ang ila pagsulundan."
"Ano ang siling sang anak ko bahin sa amon round trip ticket?"
"Padalhan kuno niya sang tingob ang inogbakal ticket within these days. May discount kamo sini Mam kay bale apat ka trip tanan. Duha pakadto kag duha pauli."
"Ilakot na lang ang amon ticket nga halin sa Iloilo pa-Manila sa pagpakadto. Kag Manila pa-Iloilo sa amon pagpauli after six months."
"May senior citizen discount kamo sini, Man," hambal ni Irish pagkaligad sang pila ka gutlo nga pagpakig-angot sa kompaniya sang eroplano nga amon sakyan para sa amon domestic flight.
"Kami na lang ang mabayad sang amon dometic flight ticket pero ang sa abroad, ang anak ko na ang mahibalo sina," hambal sang bana ko kay Irish.
"Sige Sir. No problem. Si Mam Dolly na ang mahibalo sina. Balikan lang ninyo next week ang inyo ticket for abroad. Kag ang inyo schedule kon san-o gid ang lakat ninyo," nagayuhum nga hambal ni Irish.
"Tingbon na lang namon kuha ang amon mga tickets aborad kag ang para sa amon domestic flight."
"Sige, Mam, Sir. Balik lang kamo next week."
Pagkaligad sang isa ka semana, balik naman kami sa agency. Gindala na lang namon ang amon one year & six months nga apo nga si Toto RG. Sia ang amon una nga apo nga lalaki kay Toto Ray Boy. Maki-lolo kag maki-lola, ano pa bisan diin kami magkadto naga-upod gid kon indi kami makalikaw sa iya. Ano abi kay perme busy ang iya ginikanan kag ang amon timbang madamo man ang gina-intiende sa amon balay.
"Owa, ano ta to haw?" ininsik sang amon apo nga nagatuontuon hambal.
"Ano inang ginapurotikol mo? Indi ko ka-intiende," sunlog ko.Dayon kupo ni Toto RG sa akon dala panghampak.
"Lola, maano kita didto haw?" paathag ni Lolo niya. Nakakadlaw ako. Nahangpan ko man pero gusto ko lang magsunlog sa iya.
Sa opisina sang travel agency, sia man lang ang ginautoy-utoyan kadlaw sang mga empleyado tungod sang kahalam-utan niya nga pagpurotikol.
"Mam Irish, ara na ang bayad sa amon ticket pa-abroad?"
"Ok na Mam. Five days na napadala ni Mam Dolly. Ari na gani ang inyo ticket kag schedule sang inyo paglakat."
"Ang ticket namon from Iloilo to Manila and vice versa?" usisa sang bana ko.
"Kompleto na ina, Sir. Ari, I-explain ko ang inyo time pa-abroad. Sa Agosto 16 ang lakat ninyo.Alas dies sa aga kamo mahalin sa Iloilo pkadto didto sa manila.pwede pa kamo makakadto sa inyo kaladtuan sa manila kay may walo pa kamo ka oras nga bakante.pero sa alas otso sa gab-i kinahanglan ara na kamo sa NAIA na kamo agod maka check-in. Man, ang inyo flight pa-Kuwait 11:30 sa gab-i. Kinahanglan tatlo ka oras antes sang inyo flight, nakapa-check-in na kamo ni sir."
"A,indi na kami maghalin sa NAIA. Pag-abot namon halin sa Iloilo, maderitso na lang kami sa international airport kag maghulat didto tubtob mag-11:30 sa gab-i agod wala remalaso."
"Maayo man ina Mam. Galing basi may mga last minute kamo nga kaladtuan, pwede ninny mahimo kay may oras pa man kamo."
"Indi na kami maggua pa sa airport. Nga daan masyado ka traffic sa manila. Ano na lang kon maglagaw pa kami kag ma traffic? Mabudlay na." Saba sang akon bana.
"Ugaling maayawan kamo pungko didto. Ano na lang ang inyo panyaga kag panyapon? Duha pa ka meals ang inyo kan-on antes kamo mag-abroad sa Kuwait Airways."
"SA Guimbal na kami makaon. Tingbon lang namon ang breakfast kag lunch. Kag mabalon lang kami sandwiches kag kinihad nga cucumber and carrots." Paathag ko kay Irish.
"Indi na kami sina magutom. Total mahatag man pagkaon ang Kuwait Airways paglupad gid sang amon plane," sabat sang bana ko.
"Okey ina nga plano ninyo." Pasunod ni Irish. "Halin sa manila, sa masunod na kamo nga adlaw mahugpa sa Kuwait. Ma-delayed kamo bale duwa ka oras kag maagi pa kamo sa Bangkok. Madamo ang pasahero nga manaog didto kag madamo man ang masaka.Pag-abot sa Kuwait, duha ka oras naman nga mahulat kamo sang inyo eroplano nga iya man gihapon sang Kuwait Airways nga magadala sa inyo sa Heathrow Airport sa London. Pagpanaog ninyo sa Heathrow, madiretso ang inyo ginasakyan sa New York nga iya last destination,"
"Abaw Irish, daw nahadlok na ako magpadayon sang amon flight.Basi bala maglang kami kag iban nga eroplano ang amon sakaan,"Nakakadlaw si Irish.
"Upod kamo ni Sir, nahadlok ka pa? Indi kamo sina magtalang. May flight number kamo kag gina-flash man ang instruction kon diin kamo dapit makadto nga gate agod makasakay sa inyo eroplano."
Masobra na lang isa ka semana kag ma ka-biahe kami sang naglanog ang balita sa radyo kag telebisyon kag subong man nga nabantala sa mga pahayagan nga may nadakpan nga terorista nga buot magpalupok sang tube train sa London.
MAY KASUGPON