KAUPOD SA TRABAHO

Ni MARIA LUISA DEFANTE-GIBRALTAR

(Ikaduha kag Katapusan nga Bahin)

NAGAPATI gid kay Tya Sepa ang iya tatlo ka mga anak kay iya ini gin-estoryahan sang parte sa mga tamawo nga amo ang gin-estorya sadto sang iya lola.
"Gani kon magpanilhig kamo dira sa puno sang lunok, magpanabi-tabi gid kamo. Wala man kamo sina sing dulaon kon manabitabi kamo," bilin sang iloy sa mga anak.
"Ano ang isiling namon sa amon pagpanabitabi, Nay?" usisa sang magulang nga si Gemma.
"Ano gid bala ang isiling? Silingon mo nga "Tabitabi mga amigo, mga amiga. Indi lang kamo maakig sa akon kay ginatinluan ko man lang ang inyo puloy-an kag ang amon ugsaran agod manginmatahom tulukon. Kon masalapay kamo, indi lang kamo maakig kay indi ko kamo makita."
"Sus, kalawig gali sina nga saulohon, Nay?" salu ni Bongbong, ang iya ikaduha.
"Malawig pero makabulig agod masalbar ka sa mga kalalat-an kon may ara gid man dira nga taglugar," paathag sang iloy. "Kag sa akon pamatyag, may nagapuyo gdi dira kay masami kita makabati nga may nagahibi dira nga bata, indi bala?"
"Huo, Nay," sal-ot ni Jowelyn nga kinagot. "May nagapaninghamot pa gani dira nga ahos nga daw may ginagisa."
"Kag may linagatik sang kubyertos nga daw may nagakinaon gid, indi bala, Nay?" sugpon ni Gemma.
"Amo gani nga manabitabi lang kamo agod indi sila maakig sa aton. Sa akon banta, goodluck gani naton sila dira kay madahog ang baklanay sa aton tiangge ka gang mga manok naton wala gid pagbalatian bisan wala man naton ini sila ginapa-immunize."
"Matuod na, Nay," dahu ni Bongbong.
"Amo gani sa akon banta, nagapangabyan sila sa aton kay ginatinluan naton ang ila puloy-an. Gani indi lang naton sila paggamuhon dira."
Subong matuod ang ginahimo sang tatlo ka mga bata. Ginsunod gid nila ang panugyan sang ila iloy.
Isa ka Sabado manogpuli sa Iloilo si Tyo Juan. Sia lamang ang nagpauli kay si Rico gin-aha sang ila foreman nga mamalaklon sang mga kulang nga materyales sa Bacolod.
"Tyo Juan, may ilihog lang tani ako sa imo kon mahimo."
"Mapadala ka sang kuarta sa imo pamilya didto sa aton?" daw nakabatyag sang mapagsik si Tyo Juan kay nian matultulan na niya ang puloy-an ni Rico didto sa ila duog.
"Amo matuod, Tyo Juan. Ayhan wala didto sang kuarta si Carmen. Kag kon indi ko sia mapadalhan sini nga semana, piho nga wala gid sila sing galastuhon sa ila pagkaon."
"O, sige. Ina man lang gali? Kahapos sina nga lihog ang imo."
"Salamat gid, Tyo Juan, "kag ginduhol ni Rico ang sobre nga may unod nga kurta. "Nuebe sientos ina, Tyo Juan. Akon ina bug-os nga sweldo sa duha ka semana kay wala man kita sing ginagastuhan diri."
"Amo matuod. Amo man sina ang ginahimo ko sa akon sweldo. Bilog gid ang aton kuarta nga nagakadto sa aton pamilya kay wala man kita nagapanigarilyo kag wala nagainom sang makahulubog nga ilimnon, indi bala?"
"Matuod ina, Tyo Juan. Amo gani nga nagsuod kita nga duha kay pareho nga wala kita sang bisyo nga gina-entrahan," pahayag ni Rico.
"Anay ka. Paano gali ang pagdul-ong ko sini sa asawa mo kay wala ko matultulan ang inyo puloy-an? Diin bala ang inyo?"
"Mahapos mo matultulan ang amon, Tyo Juan.
"Diin gani?" Naghipos sang makadali si Rico kag nagpanumdom. Daw gina banabana ang inogsabat sa kaatubang. Mationtion;
"Indi ka mabudlayan, Tyo Juan. Ara lang ang amon puloy-an sa kilid sang inyo balay."
"Ano?" daw matil-ak si Tyo Juan sa tuman nga kakibot.
Paano nga mangin ingod nila sanday Rico kay wala man sila nagainguray sang puloy-an? Kag ang makita sa kilid sang ila balay indi kay puloy-an kundi isa ka daku nga puno sang lunok?
"Indi na pagpaligbi ang imo hunahuna, Tyo Juan. Basta dira ang amon puloy-an. Magkaingod kita. Madugay na," padayon ni Rico nga nagayuhum.
"A-ang bu-buot mo si-silingon nga ku-kuwan ka-kamo nga magpamilya?" Nagautol-utol ang mga tinaga ni Tyo Juan nga nagamurarat ang mga mata nga nagatulok sa kaatubang.
"Huo, Tyo Juan. Amo kami sina."
"Ko-kon a-amo, pa-paano ko ihatag ang kuarta nga ini sa asawa mo?"
"Si Carmen ang makuha sina sa imo. Tawgon mo lang sia sa ugsaran sang amon puloy-an. Wala gid ina sia nagahalin dira. Pagtawag mo, magua ina sia sa pagkuha sang ginpadala ko."
Madali nga nakaabot sa ila banwa si Tyo Juan. Pag-abot sa ila, iya ginsekretuhan ang asawa sang natungod kay Rico, Ang iya kaupod nga panday nga isa gali ka tamawo kag dira pa sa lunok sa ila kilid ang puloy-an nila sini.
"Ano?" nakibot ang asawa. Kon amo, matuod ang iya panagupnop nga may nagapuyo gid nga taglugar sa amo nga lunok. Apang mga mabuot ini kag mabinuligon gid nga taglugar nga nagapangabuhi man katulad sang tawo.
"Kon amo, idul-ong na ina didto. Kinahanglan pa ayhan ina sang panimalay ni Rico."
Kag isahanon nga nagpadulong si Tyo Juan sa puno sang lunok sang kasisidmon sina nga adlaw. Nagtindog anay sia sa puno sini kag magpamatyag. Daw may nabatian sia nga kaladlawon sang kabataan. Hinali daw naghabok ang iya bug-os nga lawas. Apang nagpakaisog sia. Nagbalikid sia sa ila puloy-an kag iya nakita si Tya Sepa nga nagatindog sa unahan kag nagasenyas nga magpadayon sia. Gani...
"Carmen! Carmen! May padala si Rico sa imo," sa pamatyag ni Tyo Juan daw hungaw ang iya tingog sa kakulba. Naghulathulat sia sing makadali. Mationtion nakabati sia sing lapaklapak sang tsinelas. Sang iya pagpamisok, hinali sia nga nakibot. Sa iya atubang nalansang sa iya panulok ang isa ka matahom nga puloy-an kag sa nabuksan nga ganhaan nagatindog ang isa ka matahom nga babaye. May ginakugos ini nga isa ka matahom man nga bata nga babaye. Ayhan isa ka tuig ang idad sang amo nga bata. Daw matil-ak si Tyo Juan sa tuman nga kakibot kag kakulba.
"Ma-may pa-padala sa imo si Rico," nagautol-utol nga hambal sang panday dala tunghol sang sobre nga may sulod nga kuarta sa matahom nga babaye sa iya atubang.
"Salamat gid, Tyo Juan," malulo nga sabat ni Carmen nga nagyuhum sa panday.
Naunay si Tyo Juan sa pagtulok sa iya. Kag sa iya pagpamisok, hinali nga nadula si Carmen ka gang matahom nga balay. Ang nagbulos amo ang madaku nga puno sang lunok. Dalidali nga nagtalikod ang panday.
Nagahulat sa Tya sepa sa unhan nga nagapalamuti man.
"Na-nakita mo?" hungaw ang tingog nga pamangkot sang bana sa asawa. Masaku ang tango ni Tya Sepa. Ginuyod sia sang bana kag dalidali sila nga nagsulod sa ila puloy-an.
"Kon amo tamawo gid gali sila? Hamak mo? Apat ka bulan na ang pag-upod ninyo ni Rico. Sa pagkaon, sa hulot-tulugan," kag nag-ulong-ulong si Tya Sepa.
"Amo matuod. Apat na ka malawig nga bulan pero wala gid ako makasuspetso nga tamawo gali sia. Magluwas lang sang paglahog ko sa iya sadto nga daw tamawo sia kay nagakadula kag nagatuhaw lang sia kon upod kami sa pagpauli diri sa Iloilo kag sa amon pagbalik sa Negros."
Liawt nakaulong-ulong si Tya sepa kag nakasugpon.
"Baw, sin-o abi ang maghunahuna nga subong sina sila kay sa sugid mo pareho gid naton nga tawo si Rico. Gali sina amo sila sina."
"Hipsi na lang ina. Bisan sa mga bata indi na naton pag isugid. Napiho ko nga indi sila ni Rico maluyag nga magbalahuba diri sa aton nga duog, dira sila sa lunok sa aton kilid nagapuyo. Ini nga likom para lamang sa imo kag sa akon," panugyan ni Tyo Juan. Naghangdo man si Tya Sepa.
Pero ambot kon paano ini nahibal-an sang akon abyan nga iya man ginsugid sa akon.
"Bal-an mo Lu, madugay na ini kaayo nga natabo sa amon barangay. Nakalusot ini nga sugilanon indi paagi kanday Tyo Juan kag Tya Sepa. Kon naglapta man ini nga sugilanon indi tungod sa ila kay ila gid gintindugan ang ila panaad nga wala sing may makahibalo gikan sa ila nga sanday Rico mga tamawo gali. Iban nga tawo ang nagpanugid sini nga butang nga naglapta. Kay iya kuno nakita si Rico nga pirme sa lunok nagakadto kag nagakadula.
Ini nga sugilanon indi mapatihan apang matuod. Si Mars, ang akon mahirop nga abyan nga manunudlo man ang nagpamatuod sini."
(KATAPUSAN)