FLEURDELIZA AMOR

Sinulatan ni Jon Escanlar

MATAHUM ang pula-budyaw nga ramag nga nangin duag sang kahapunanon. Isa ka kinaandan nga dagway sang nakatungkad nga may malahalon nga bahin sa kabuhi sang tao, ang kahulugan ka gang tinion sa pagdumdum sang kabuhi.
Sa isa ka naligwin nga karsada pakadto sa bungol nga banwa sang Barasig makit-an ang madasig nga pagburhot sang salakyan nga nagahingagaw sa destinasyon bag-o magtunod ang adlaw kag kag bag-o magtaob ang kadulom. Sa iya inagyan makit-an ang madabong nga tap-ok sang yab-ok sa batsihon nga dalan.
Isa sia sa mga pasahero sining ulihi nga biahe halin sa siudad sang Iloilo pakadto sa Barasig. Isa sia nga labi nga nalangkag sangsa sa tanan kag may daku nga katingala sa iya nakita sa dalan. Ayhan isa man sia nga may balatyagon sang nagalamod nga kalipay kag kasubo. Ina ang langkay nga balatyagon nga nagabayop sa iya dughan samtang nagadugang sang madasig nga pagkihad sang salakyan pakadto sa ila destinasyon.
Pasulod na sila sa banwa. Labi nian ang pagtaob sang kalangkag sa iya dughan. Ang pagbag-o sang dagway sang tanan nga dala sang moderno nga tubo sang panahon, ini ang dagway nga iya nakita pagkatapos sang walo ka tuig nga naglaog sia sa pagsunod sang ilahas nga dalamguhanon.
Ang mga dagway nga iya nakita naghatag sing katingala sa kaugalingon ka gang mga palamangkutanon kon bala kilala sia sining mga lamharon nga mga isbing nga katulad niya sadto sang sia magpahilayo. Kag isa ka masakit nga paghanduraw ang nag-igo sa iya. ang kapaslawan nga iya dala sang iya pagbalik, sia nga nangin dumalay-o sa iya kaugalingon nga banwa.
Dumulog ang salakyan sa terminal sa plasa. Nagdingkalas sia manaog. Inusoy ang dalan pakadto sa ila balay. Sa sina nabatyagan niya ang pagmag-an sang iya kaugalingon. Mahinay ang iya paglakat apang masaku ang daguob sang iya dughan ka gang pag-aninaw sang iya kahapon nga nangin kabangdanan sang paggumon sang iya kaisipan kag paghilas sang kaugalingon.
Mapait ang kahapon nga nagbalik sa iya handurawan. Isa sia nga naghandum sang bituon nga nag-agum lamang sang mga yab-ok gikan sa langit. Nakita niya ang iya kaugalingon nga gintib-ong sang iya mataas nga ambisyon sa ahat nga kahigayunan kag pilit sa panahon.
Walo na ka tuig ang nakaligad sang binayaan niya ang matahum kag malinong nga banwa sang Barasig. Wala pa sia sadto makatapos sang iya hayskol. Nangin malalison sia sa pangabay sang iya iloy nga tapuson anay niya ang iya pagtuon kag amat-amat naman nga magpadayon sang kinaadman sa koloehiyo sa siudad. Wala sia makahulat. Nadala sia sang kaibog sa abyan kag nahaylo sa pangabay nga magpa-Manila agud pangitaon ang nabilin nga utbong sang kapalaran. Sa pagpamatok sang iya iloy pilit sia nga naglayas. Nagpanglugayawan , nagpatuyang sang walo ka malawig nga mga tinuig tubtob nga naabot niya ang iya utbong, namat-od nga magpauli nga dala ang kapaslawan.
Magamay pa sila sang magtaliwan ang iya amay. Ang ila iloy ang nag-antos sa pagdala sang ila pagpangabuhi. Sang maglayas sia ang ila kamagulangan nga babae manogtapos na sang pagkamanunudlo. Ang ikaduha nga isa man ka babae sa ikatlo nga tuig sang komersyo. Ang iya kapid nga lalaki kasubong man niya nga manogtapos sa hayskol. Apat lamang sila nga mag-ululutod kag ginatingahaan gid sang ial iloy ang pagpadala sa ila tanan sa buluthoan halin sa kinitaan sini sa pagbolanta, kag masami gid nga kulang nga nagakinahanglan lamang sang ila pagbulig kag paghangop. Apang isa sia nga tuhay ang paghangop sa kahimtangan. Isa sia nga wala sing pag-antos kag paghulat sang tinion. Kag naglayas sia. Naabot niya ang ilahas nga siudad sang Manila. ina nga nakita niya ang katahum sang mga lasang tuhay sangsa iya ginakangilaran nga dalan sa Barasig. Apang likum sa iya ihibalo, ang mga tinago nga katalagman – ang mga ilahas nga hayop sang iya kasubong nga nagabantay sang tinion kag tinuga nga katulad niya.
Dinul-ong sia sang kapalaran sa balay sang manggaran nga mag-asawa. Isa sia sa mga kabulig. Wala man sing maayo nga nagakabagay ang iya tinapos sa buluthuon kundi sa guban sang mga kabulig. Amo ang una nga kahigayunan nga natilawan niya ang pangabuhi sang kabulig, ang pagpamugon sa iban nga tao.
Nabunyagan sang katalagman ang iya kaugalingon sang isa ka gab-i nabatyagan lamang niya ang palad sang iya baw-as nga amo ang nagahampang sa iya matibsol nga mga dughan. Nakabatyag sia sang kakugmat kag kahadlok apang nadulaan sang kabaskug sa pagsumpong sang paghingalit. Amo ang pamuno sang likum nga kaangtanan tubtob nga nakaabot sa ihibalo sang Reyna sang Panimalay. Amo ang pamuno sang ribok.
Tinabog sia.
Nakilala niya si Liza. Matahum. Makailima ang dagway nga napunihan sang mga malahalon nga alahas. Isa nga katapu sang mga pispis nga makahatag sang umalagi nga kalipay sa lalaki kabaylo sang bayad, gugma man ukon kuwarta. Kay Liza man niya nahibal-an ang tanan: nga ang iya kagayon isa ka manggad nga katumbas ang pangaku sang palaabuton.
Wala gid man magdugay sang mag-isa ang kalibutan nila ni Liza. Nag-upod sila sa apartment kag kaupod nga nagahulat sang tawag sa telepono, sa pagbaton sang mensahe sang maayo nga kapalaran. Nahibal-an niya nga sa tagsa ka ragingring nga iya mabatian kapihak ang kwarta, madasig ang kotse, malahalon nga pahumot kag romansa sang lalaki nga nagahulam sang kalipay.
Ini ang iya pangabuhi sa pila ka tuig nga nagligad. Ang iya dagway napuno sang linibo nga guya sang mga lalaki nga nagpatuyang sa iya. ang iya palibot napuno sang gahod kag wala sing kalinong. Kag kon ano kadasig niya nga pagakitaon ang kwarta amo man kadasig niya nga pagagastuhon. Nagpatuyang sia kag nalimtan ang iya ginhalinan sa paglaum nga wala na sing katapusan ang kalipay. Nagsala sia.
Wala gid man magdugay sang maduktan sia sang makatalagam nga balatian. Hinali nga nagtuhay ang dagway sang iya kalibutan. nag-abot ang tion nga iya ginakahadlokan. Ang hitabu nga wala sa iya isip sadto. Nabatyagan niya ang hinali nga pagsukot sang mga nagliligad kag hinali sia nagtigulang.
Sa amo nga kahimtangan nakilala niya si Myra. Ang babae nga wala sing tinuhay sa iya, sa dalamguhanon kag sa kauhaw sang hinali nga kapalaran.
Wala man sing tinuhay ang ila kahapon magluwas lamang nga si Myra isa ka tunay nga dagway sang kapaslawan. Wala na sia sang ginikanan kag mga kautoran.
“Mas maayo pa ang imo kahimtangan sangsa akon, Fleur,” masami nga nasambit ni Myra.
“Indi, Myr. . . pareho lamang. . .”
“Lain gid, Fleur. . . may iloy ka kag kautoran, samtang ako? Pagpauli mo sa inyo mabaton mo pa ang hakos kag pagpalangga sang imo iloy kag hakos sang imo kautoran. . .”
Nahuman ang pamat-od sa iya kaugalingon. Isa ka pinal nga pamat-od. Ang pagpauli nga dala ang kapaslawan kag paghinulsol. Ginhanda ang kaugalingon sa pag-atubang sang mapait nga kamatuoran.
Nakaginhawa sia sing malawig sang magsampot sa trangkahan sang ila balay. Katulad nga nakaabot sia sa destinasyon pagkatapos sang malawig nga biahe. Isa ka malalison nga anak nga ara nian nagbalik pagkatapos mahangpan ang kahulugan sang pagpangabuhi.
Tinuhoy sang iya panulok ang ila balay. Isa ka daku nga balay. Isa ka buhi nga handumanan sang nagtaliwan nila nga amay. Sa ibabaw nahibal-an niya ang kasadya sa pag-ulolugyon sang mga katapu, magluwas sa iya nga nagtalang sa ginsang-an.
Nagahilas ang iya lawas dala sang kalangkag kag kahuya apang pinilit ang kaugalingon nga magsaka. Nagtindog sing makadali sa ganhaan. Liwat nga naglabay sa iya kaisipan ang iya kaugalingon nga dagway, nagsal-ot ang kahadlok sing makadali lamang. Dayon nagsamray ang masadya nga kahapon sa iya kabuhi, isa ka handurawan. Ang kasadya nga iya nabatyagan sa amo nga balay sadto sang wala pa sia maglaog.
“Lain gid, Fleur. . . may iloy ka kag kautoran, samtang ako? Pagpauli mo sa inyo mabaton mo pa ang lubos nga pagplangga sang imo iloy kag hakos sang imo mga kautoran.”
Ginaaningal niya ang pinamulong ni Myra. Kag nagbalik ang mapag-on nga pamat-od sa kaugalingon.
Nanuktok sia. Tatlo ka mahinay nga panuktok.
“Sin-o ina?” pakiana gikan sa sulod. Tingog sang ila kamagulangan nga utod.
Wala siya magsabat. Liwat naman nga nangibabaw sa iya ang kahadlok kag kahuya. Nabatyagan niya ang kakulba sa kaugalingon. Daw madalagan sia pabalik apang wala sia sing kusog. Nagatindog lamang sia nga naurongan sing makadali.
Liwat sia nga nanuktok.
“Sin-o ina?”
Wala gihapon sia magsabat.
Tinuhoy sang iya utod ang ganhaan agud buksan. Nakit-an sia. Nagtulokay sila sing makadali. Wala sia makilal-i sang iya utod. Sa dagway sang iya utod nahibal-an niya nga malayo ang iya dagway. Isa sia ka mahigku nga babae kag tigulang tan-awon.
“Dayon ka, ano ang sarang namon nga mahimo sa imo?” pakiana sang iya utod. Isa ka masakit nga tinaga sa iya, pamatuod lamang nga wala na sia makilal-i. Isa sia ka estranghero sa ila kaugalingon nga balay.
Daw madalagan sia pabalik sa kahuya sa hitabu. Wala sia sing kusog nga magpakilala sang kaugalingon sa iya kaugalingon nga utod. Kag sa iya kaisipan nagtuhaw ang lahog nga yaguta sang kahigayunan sa iya nian nadangatan. Hinali nga nagtiyabaw ang iya iloy nga nagdalagan palapit sa iya. Ginhakos sia dala ang lubos nga pagpalangga. Nagatalabiris ang liha sa mga mata sang iya iloy. Naghibi man sia. Kag sa amo nga kahigayunan nadumduman niya ang pinamulong sini sadto.
Daw indi pagbuy-an sang iya iloy ang paghakos sa iya. subong man ang iya duha ka utod nga babae nga nag-agaway sa paghakos sa iya. ang kahigayunan naghatag sa iya sing wala tupong nga kalipay.
Ang ginahod sa gwa naghatag igtalupangod sa iya kapid nga didto sa sulod sang hulot. Naggwa ini agud makisayod sang gumontang. Kag nakit-an sia sang iya kapid. Nagtulukay sila sing makadali. Nagasutana ini. Isa ka Alagad sang Dios.
Dali-dali ang Pari nga nagpalapit sa iya. Naurongan sia sa pagtulok wala sapayan nga buot niya hakson. Daw isa ka mainit nga bagay ang iya utod nga nagasunog sa iya. Nadulaan sia sang kabaskug. Indi matugot sang iya kaugalingon – sia isa ka mahigko nga magahakos sa isa ka Pari. Apang hugot sia nga ginhakos sang Pari nga puno sing kahidlaw kag pagpalangga. Sa sina nabatyagan niya ang tuhay nga paglibot sang kalibutan. Nabatyagan niya ang tuhay nga paglibot sang kalibutan. Nabatyagan niya ang tumalagsahon nga kalipay.
Matapos ang masakit nga lahog sang kapalaran ka gang malaw-ay nga kahapon nahibal-an niya nga handa na sia sa pag-atubang sang nagakabugwason nga palaabuton.
KATAPUSAN